Շաբաթ, 22 Հունվարի 2022 15:59

Արմինֆո.Հայաստանի արտահանման կառուցվածքը վերջին 20 տարիների ընթացքում լրջորեն դեգրադացվել է։ Առաջին ալիքի եթերում այդպիսի կարծիք է հայտնել "Ամերիա" ընկերության կառավարման խորհրդատվական ծառայության տնօրենը։

 

Նա նշել է, որ չնայած արտահանման ռազմավարության առկայության անհրաժեշտության մասին բազմաթիվ խոսակցություններին, պետությունը դեռևս նման փաստաթուղթ չունի ։ Ոլորտը, ըստ տնտեսագետի, զուրկ է որոշակի ուղղվածությունից։

 

Այս առնչությամբ Ջրբաշյանը ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Մասսաչուսեթսի տեխնոլոգիական համալսարանի "Տնտեսական բարդության Ինդեքս" վարկանիշում Հայաստանը մոտեցել է Ղազախստանին ՝ որպես բնական պաշարներ արտահանող երկիր (պղնձի և մոլիբդենային խտանյութ) ։ Դա նշանակում է, որ համախառն արտահանման մեջ երկրի ներսում ստեղծվող ավելացված արժեքը մշտապես նվազում է, ընդգծել է նա։

 

Ջրբաշյանի խոսքով ՝ խնդիրների երկրորդ բլոկը կապված է ռուսական շուկայում սպառման շուկաների կենտրոնացման հետ ։ Այդ կապակցությամբ Նա նշել է աճող կախվածությունը ՌԴ-ում տնտեսական իրավիճակից և մետաղների շուկայում միջազգային գներից ։ "Արտահանման քաղաքականության մեջ 25 տարվա ընթացքում մենք դեռ կատվիկի տպավորություն ենք թողնում, որը նոր է բացել աչքերը և չի հասկանում, թե որ ուղղությամբ պետք է գնա", - ընդգծել է տնտեսագետը:

 

Ջրբաշյանն անդրադարձել է նաև մի շարք երկրների հետ արտաքին առևտրի մասին պետության համաձայնագրերի համակարգին, որը, ըստ նրա, որևէ տրամաբանական բացատրության ենթակա չէ:

Պետության դերը միջկառավարական համաձայնագրերի կնքումն է, արտահանման աջակցության ինստիտուտների ստեղծումը, այս կամ այն երկրում ցուցահանդեսների մասնակցության խթանումը ։ Այս համատեքստում Ջրբաշյանը հարց է ուղղել, թե ինչու է պետությունը շարունակում ֆինանսավորել հայ արտադրողների մասնակցությունը ՌԴ-ում անցկացվող ցուցահանդեսներին: "Ես չեմ ասում, որ մենք այնտեղ չպետք է մասնակցենք ։ Բայց ինչու են հարկատուների միջոցներն ուղղվում հայ արտահանողների մասնակցությանը այն երկրներում, որտեղ մենք արդեն լայնորեն ներկայացված ենք, եւ որոնք մեզ համար միանգամայն մատչելի են ։ Ինչու՞ այդ նույն միջոցները չուղղել, օրինակ, Աֆրիկայում, Ասիայում, Եվրոպայում, Մերձավոր Արևելքում և այլուր անցկացվող ցուցահանդեսներին մասնակցելու համար", - ասել է տնտեսագետը ։ Ջրբաշյանի կարծիքով ՝ նման քաղաքականությունը պայմանավորված է արդյունքի հասնելու հեշտությամբ։ "Ամերիա" կառավարչական խորհրդատվական ծառայության ղեկավարը նման զուգահեռ անցկացրել է նաև մի շարք երկրներում Հայաստանի առևտրային ներկայացուցչությունների հետ ։

Ընդ որում, Ջրբաշյանը նշել է ինստիտուտների բացակայությունը, որոնք ուղղված են արտահանման խթանմանը ։ Այսօր, ըստ նրա, գործում է փոքր կառույց ՝ ի դեմս արտահանման ապահովագրական գործակալության, որը փորձում է ապահովագրել ՓՄՁ արտահանումը ։ "Ավելի վաղ մեր կողմից առաջարկ էր արվել ստեղծել մի ինստիտուտ, որը նման է, այսպես կոչված, Էքսիմբանկին (արտահանման եւ ներմուծման բանկ), որը մի կողմից կֆինանսավորի տեխնոլոգիաների ներմուծումը, մյուս կողմից ՝ պատրաստի արտադրանքի արտահանումը",- հիշեցրել է փորձագետը: Այդ կապակցությամբ նա նշել է, որ Համահայկական բանկի փակման որոշումը սխալ էր ' չնայած նրա մենեջմենթի անարդյունավետությանը: Տնտեսագետի կարծիքով ՝ այս կառույցը կարելի էր բարեփոխել ՝ նրա կարգավիճակը հավասարեցնելով Էքսիմբանկի գործունեության տրամաբանությանը, որը կխթաներ արտահանումը, ինչը տեղի է ունենում գրեթե բոլոր երկրներում։

 

Այն պայմաններում, երբ կառավարությունը չունի նման ենթակառուցվածք, արտահանման խթանման գործիքներ, դրամավարկային քաղաքականություն, ինչպես նշել է փորձագետը, դառնում է հիմնական գլխացավանք։ "Եթե նայենք արտահանման հիմնական գործընկերների հետ մեր իրական գծի համակարգին, ապա մենք տեսնում ենք, որ ժամանակի ընթացքում մեր իրական կուրսն ամրապնդվում է, եւ մեր ապրանքներն այդ շուկաներում կորցնում են մրցունակությունը", - պարզաբանել է նա:

 

Այդ տեսանկյունից Ջրբաշյանը նշել է, որ երկրի դրամավարկային քաղաքականությունը չի դիտարկվում տնտեսական զարգացման, այդ թվում ՝ արտահանման խթանման տեսանկյունից, իսկ հիմնական խնդիրը դիտարկվում է բացառապես գնաճի դեմ պայքարում։ Վերջինս նույնպես կարևոր է, բայց պետք է սահմանել փոխզիջում, ոսկե միջին։ Սակայն արտահանման ռազմավարության բացակայության պատճառով երկրի ամբողջ տնտեսությունը, նրա խոսքով, դառնում է դրամավարկային քաղաքականության գերին։ "Հարցն այն չէ, թե ինչպիսին պետք է լինի ԿԲ-ի դրամավարկային քաղաքականությունը, այլ այն, որ կառավարությունը "լվանում է ձեռքերը", և ասում է, որ փաստացի չի ցանկանում խթանել պատրաստի արտադրանքի և ծառայությունների արտահանմանն ուղղված արտադրությունը", - նշել է նա։ Սա, ըստ տնտեսագետի, լուրջ խնդիր է։

 

Այդ պատճառով Հայաստանը, երբեմն, կորցնում է նույնիսկ դժվարությամբ նվաճված արտահանման շուկաները՝ պարբերաբար առաջացող արժութային լուրջ ռիսկերի պատճառով, քանի որ ամրապնդվող ազգային արժույթը հանգեցնում է ինքնարժեքի թանկացման եւ տեղական արտադրության մրցունակության անկման։

 

Իր հերթին, փորձագետ, բիզնես վերլուծաբան Ելենա Խաչվանքյանն ավելացրել է, որ հիմնական հայկական արտահանումը ուղղված է հումքի եւ ապրանքների նեղ սահմանափակ շարքի արտահանմանը, որոնք տնտեսապես բարդ չեն: Դրանք լեռնահանքային հումքն է, ծխախոտը, լոլիկը, ալկոհոլը։ "Այսինքն՝ մենք արտահանում ենք այն, ինչ կարող է անել ցանկացած այլ երկիր՝ դրա համար լրացուցիչ ջանքեր չգործադրելով։ Դա հանգեցնում է նրան, որ ժամանակի ընթացքում մեր դերը միջազգային առեւտրում նվազում է, եւ դրա հետ մեկտեղ, նվազում է նաեւ մեր արտադրողականությունը: Քանի որ մենք չենք զարգանում, գիտելիք չենք կուտակում, չենք փորձում մտնել նոր խորշեր, չենք փնտրում նորարարական լուծումներ, չենք դիվերսիֆիկացնում մեր արտահանումը", - ասել է նա, նշելով, որ այս ամենը թույլ կտար արտահանողներին պաշտպանվել արտաքին ցնցումներից։ Կիրառելով նույն մոտեցումները, Խաչվանքյանի խոսքով, պետությանը չի հաջողվի բարձրացնել արտադրողականությունը, և արտադրությունն արդիականացնելու միջոցներ չեն լինի։