Արմինֆո. Հայաստանի տնտեսությունը դեռ չի բախվել 44-օրյա պատերազմում կրած պարտության հետեւանքներին։ Այն միտումները, որ մենք այսօր տեսնում ենք տնտեսությունում, կորոնավիրուսի համավարակի հետեւանք են աշխարհում: Մամուլի ասուլիսում այդպիսի կարծիք է հայտնել Կենտրոնական բանկի նախկին նախագահ, "Հայ ազգային կոնգրես" կուսակցության համամասնական ցուցակի պատգամավորության թեկնածու Բագրատ Ասատրյանը։
"Ցավոք, անցյալ տարվա պատերազմի հետեւանքներին մենք դեռ պետք է բախվենք։ Պատերազմի ավարտից անցել է գրեթե 8 ամիս, սակայն իշխանությունները դեռևս ծրագրային քայլեր և միջոցներ չեն ձեռնարկել այդ ողբերգության տնտեսական հետևանքների հաղթահարման ուղղությամբ ։ Անցած տարի Հայաստանում զգալի տնտեսական անկում է տեղի ունեցել։ Եվ տնտեսական առկա ցուցանիշների ֆոնին տնտեսության այսօրվա վիճակն, ընդհանուր առմամբ, կարելի է բնութագրել որպես ճգնաժամային", - նշել է տնտեսագետը։
Այս լույսի ներքո՝ Ասատրյանն ընդգծել է արտաքին պարտքով ծանրաբեռնված տնտեսության վիճակը։ Նրա գնահատմամբ ՝ արտաքին պարտքը մշտապես և հետևողականորեն ավելանում է։ Այս համատեքստում նա նշել է, որ ֆինանսական տարին Հայաստանն ամփոփել է արտաքին պարտքի և ՀՆԱ-ի գրեթե 64 տոկոս հարաբերակցությամբ։ Մինչդեռ, վերջինս արդեն օրենքի խախտում է, որը թույլ չի տալիս 60% շեմի գերազանցում։ Ավելին, դրանից հետո համապատասխան ֆիսկալ եւ այլ պետական մարմինները ոչ մի եզրակացություն, ոչ մի հետեւություն չեն հրապարակել։ Էլ չենք խոսում իրենց հետագա մտադրությունների հրապարակման մասին։
Ֆինանսների նախարարի պաշտոնակատար Ատոմ Ջանջուղազյանը 2020 թվականի պետական բյուջեի կատարողականի քննարկումների ժամանակ խորհրդարանում հայտարարել է, որ Հայաստանի պետական պարտքը կազմում է 7. 968 մլն դոլար, որից 7. 509 մլն բաժին է ընկնում կառավարությանը, մնացածը ՝ ՀՀ Կենտրոնական բանկին։ Նրա խոսքով, արտաքին պարտքի մասնաբաժինը կառավարության պարտքի մեջ կազմել է 5.593 մլն դոլար, ներքին պարտքը' 1, 915 մլն: Ասատրյանը պետական պարտքի խնդրի կարևոր ածանցյալը համարում է պետական պարտքի սպասարկման համար պետբյուջեից զգալի միջոցների ուղղորդումը: Նրա խոսքով ՝ դրան տարեկան ուղղորդվում է բյուջեի միջոցների մեկ տասներորդ մասը, ինչը բավական մեծ բեռ է Հայաստանի տրամաչափի երկրի պետբյուջեի համար։ "Մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ մեր նման երկրները չեն կարող գոյատևել առանց պարտքերի։ Ողջ հարցն այդ պարտքերի կառավարելիության աստիճանն է։ Որը այս փուլում գտնվում է ռիսկի գոտում", - կարծում է տնտեսագետը։
"Մենք հասկանում ենք, որ Հայաստանի ներկայիս վիճակը, կրկին պատերազմով պայմանավորված, պահանջում է ներդրումներ։ Խոսքը սահմաններում ենթակառուցվածքների, մարզերում ենթակառուցվածքների և այլնի մասին է: Հասկանալի է նաև, որ նման ծախսերը պետբյուջեն չի զհաղթահարի: Ես միշտ ասել եմ, որ Հայաստանի պետական պարտքը, ընդհանուր առմամբ, մեծ չէ։ Խնդիրը մեր ՀՆԱ-ի փոքր ծավալներն են, որն անհրաժեշտ է ավելացնել հնարավոր բոլոր միջոցներով ։ Ինչ ես չեմ տեսել երեկ և չեմ տեսնում այսօր", - ընդգծել է նա։
Ավելի վաղ Հայաստանի Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը խորհրդարանում հայտարարել էր, որ, չնայած պետական բարձր պարտքին, Հայաստանի կառավարությանը հարկավոր է շարունակել միջոցներ ձեռնարկել տնտեսությանն աջակցելու համար: "Կենտրոնական բանկը ճանաչում է պետական քաղաքականության իրավաչափությունը ներկայիս բացառիկ պայմաններում։ Համապատասխանաբար, աջակցությունը պետք է շարունակել", - ասել էր Գալստյանը։
Նշենք, որ 2020 թվականին տնտեսության հակաճգնաժամային աջակցության ծավալը կազմել է մոտ 410 մլն դոլար կամ ՀՆԱ-ի մոտ 3,5 տոկոսը։ Հայաստանի պետբյուջեի եկամուտները 2020 թվականին կազմել են 1 տրլն 561 մլրդ դրամ, ծախսերը՝ 1 տրլն 895 մլրդ դրամ:
Գալստյանի խոսքով ՝ 2020 թվականին հարկային մուտքերի 5,4 տոկոս կրճատման արդյունքում տնտեսության պետական խթանումը ֆինանսական արտահայտությամբ 2,5 անգամ գերազանցել է նախատեսված ցուցանիշը: Դրա հետեւանքով ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2020 թվականի արդյունքներով աճել է 49,9 տոկոսից մինչեւ 63,5 տոկոս: Այս լույսի ներքո՝ կառավարությունը, ըստ ԿԲ ղեկավարի, պետք է մշակի գործողությունների ծրագիր՝ առաջիկա 5 տարիներին պարտքի նշաձողը 60%-ից ցածր իջեցնելու նպատակով: