Ուրբաթ, 3 Փետրվարի 2023 14:55

Արմինֆո. Եկեք ավելացնենք անարդյունավետ աշխատող առողջապահական համակարգի ֆինանսավորումը և բարի գործ անենք։ "Ամերիա" ընկերության կառավարչական խորհրդատվական ծառայության տնօրեն Տիգրան Ջրբաշյանի խոսքով, այդպես կարելի է բնութագրել ՀՀ կառավարության՝ ի դեմս Առողջապահության նախարարության կողմից առաջարկվող Առողջության համապարփակ ապահովագրության (ԱՀԱ) մոդելը:

 

«Թվերն ուսումնասիրելիս ստեղծվում է տպավորություն, որ առողջապահական համակարգում շատ յուրահատուկ իրավիճակ է ստեղծվում. այն ամենաանարդյունավետներից մեկն է: Դա պայմանավորված է մի շարք պատճառներով", - հայտարարել է տնտեսագետը civil.net-ի հարցազրույցում:

 

Այսպես, առողջապահության ընթացիկ ծախսերը (պետության, հասարակության ծախսերը)  ՀՆԱ-ի տոկոսներով դիտարկելիս կարելի է նկատել, որ այս ցուցանիշը Հայաստանում 2020 թվականին կազմել Է ՀՆԱ-ի ավելի քան 12%-ը և գերազանցում է այնպիսի երկրների ցուցանիշները, ինչպիսիք են Իսրայելը (8%), Իտալիան (10%), Ֆինլանդիան (10%) և համադրելի Է Ֆրանսիայի (12%) կամ Գերմանիայի (13%) հետ։ "Այս թվերը խոսում են այն մասին, որ առողջապահությունը Հայաստանի բնակչության համար շատ թանկ հաճույք է", - նշել է Տիգրան Ջրբաշյանը:

 

Միևնույն ժամանակ, վերջին 20 տարիների ընթացքում Հայաստանում բնակչության մեկ շնչին ընկնող առողջապահական ծախսերը՝ ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր, աճել են գրեթե 20 անգամ՝ 2000 թվականի 26 ԱՄՆ դոլարից մինչև 2019 թվականի 524 ԱՄՆ դոլար ։ Արդյունքում՝ ներկայումս Հայաստանում բժշկական ծառայությունների արժեքը զգալիորեն գերազանցում է տարածաշրջանի այլ երկրների նմանատիպ ցուցանիշները։ Այս ցուցանիշով Հայաստանը գերազանցում է ինչպես Վրաստանի (291 դոլար), այնպես էլ Ադրբեջանի (193 դոլար) ցուցանիշները։ "Թվում է, թե առողջապահության նման ծախսերի դեպքում առողջապահության հետ կապված իրավիճակը պետք է ավելի բարենպաստ լիներ", - նշել է տնտեսագետը:

 

Սակայն 2019 թվականի տվյալներով՝ ոչ վարակիչ հիվանդությունները Հայաստանում մահվան դեպքերի մոտ 93% - ի պատճառ են հանդիսանում (գործակիցը 829 է, ընդ որում, 1990 թվականին ցուցանիշը կազմել է 528) ։ Այս ցուցանիշով Հայաստանը գերազանցում է ոչ միայն համաշխարհային միջին ցուցանիշը (73%), այլև համադրելի երկրների ցուցանիշը (85%)։

 

Հայաստանը հետընթաց է արձանագրել նաև առողջապահության որակի և մատչելիության ինդեքսի գծով՝ 2016 թվականի 71-ից մինչև 2019 թվականի 63,2 ։ "Մենք այնքան անարդյունավետ առողջապահական համակարգ ենք ստեղծել, որ դեռ 2015 թվականին Հայաստանում 1000 բնակչի հաշվով 4,2 հիվանդանոցային մահճակալ կար, ինչը ավելի քան 1,5 անգամ գերազանցում է համաշխարհային միջին ցուցանիշը, որը կազմում է 2,7 մահճակալ ։ Հայաստանի այս ցուցանիշը համադրելի է Արևմտյան Եվրոպայի մի շարք երկրների հետ, այդ թվում ՝ Հունաստանի (4,2), Լյուքսեմբուրգի (4,3), Շվեյցարիայի (4,4) հետ և գերազանցում է այնպիսի երկրների, ինչպիսիք են Շվեդիան (2,1), Նորվեգիան (3,5) և Դանիան (2,6)։

 

1000 բնակչի հաշվով բժիշկների թվով Հայաստանը (4,4 բժիշկ 1000 բնակչի հաշվով) գերազանցում է ինչպես համաշխարհային միջին (1,7), այնպես էլ միջինից բարձր եկամուտ ունեցող (2,3) եւ բարձր եկամուտ ունեցող  երկրների (3,7) միջին ցուցանիշները: Հայաստանը առաջատար դիրք է զբաղեցնում 1000 բնակչի հաշվով կատարված ՄՌՏ-ների քանակով  և ցուցանիշով գերազանցում է Արևմտյան Եվրոպայի առաջատար երկրներից շատերին: Ստացվում է, որ մենք ավելի շատ ենք ծախսում, բայց որակով շատ զիջում ենք և նման ենք "երրորդ աշխարհի "երկրներին", - ընդգծել է նա։

 

Փորձագետը կարծում է, որ գաղտնիքը առողջապահության ֆինանսավորման երկար տարիներ զարգացող մոդելի մեջ է։ «Պետական ֆինանսավորման արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ է ունենալ որոշակի արձանագրություններ, այսպես կոչված, հիվանդությունների բուժման ստանդարտներ: Այդ մասին տարիներ շարունակ խոսվել է, բայց չափորոշիչներն այդպես էլ չեն մշակվել, - նշել է Ջրբաշյանը։ Արդյունքում ՝ նույն հիվանդությունը տարբեր բուժհաստատություններում տարբեր կերպ են բուժում ՝ կախված բժշկին կամ կլինիկայի ղեկավարությանը մոտ լինելու աստիճանից։

 

Այս ամենը, ինչպես կարծում է Ջրբաշյանը, հանգեցրել է այն բանին, որ համակարգն աշխատում է ինքնավար, իր համար, իր համար, այլ ոչ թե արդյունքի հասնելու համար։ Գործընթացում ներգրավված բոլոր շահառուները փոխկապակցված են, նրանց շահերը համընկնում են. պետական պաշտոնյաները ՝ միջոցների բաշխողների դերում, հիվանդանոցները ՝ պետական ֆինանսավորումից լրացուցիչ կտոր պոկելու ցանկությամբ։ Արդյունքում ՝ արդեն տարեսկզբին ՝ ապրիլին, մայիսին, ավարտվում է պետպատվերը, իսկ հիվանդը, ով գիտակցում է, որ այս պայմաններում բուժում չի ստանում, ստիպված է իր գրպանից վճարել բժշկական ծառայություններ ստանալու համար ։ "Այսպիսով, մենք ունենք շրջանաձեւ երաշխիք, որտեղ բոլորի շահերը համընկնում են, բացի վերջնական սպառողից", - նշել է փորձագետը:

 

Այս պայմաններում, ինչպես նշել է տնտեսագետը, Առողջապահության նախարարությունն առաջարկել է Առողջության համապարփակ ապահովագրության ներդրման հայեցակարգ, որտեղ ոչ մի խոսք չի ասել ոլորտում լրջագույն խնդիրների առկայության, դրա արդյունավետության բարձրացման անհրաժեշտության, մասնավորապես, ստանդարտների մշակման և առաջնային բուժօգնության զարգացման մասին։

 

Այդ իսկ պատճառով անարդյունք կլինի նաև սոցիալական համերաշխության մասին փաստաթղթի հեղինակների պոպուլիստական գաղափարը, որի շրջանակներում Հայաստանի առողջության համապարփակ ապահովագրությունը խլելու է հարուստներից և տալու աղքատներին, այսինքն, աշխատող քաղաքացիները չաշխատողների համար վճարելու են ապահովագրավճարներ, որոնք, իրականում, դառնալու են նոր հարկատեսակ։ Բացի այդ, ինչպես նշում է փորձագետը, ԱՀԱ-ի հաջող ներդրման համար հնարավոր էր սկզբնական փուլում որոշել քաղաքացիների ստացած եկամուտների, նրանց ունեցվածքի շեմը, որը գերազանցելու դեպքում նրանց հասանելի չէր լինի պետպատվերը։ Դա կարող էր բեռնաթափել համակարգը, իսկ միջոցներն ուղղել ավելի հասցեական։

 

"Բարիքների վերաբաշխման ինստիտուտը սկսում է աշխատել այն դեպքում, երբ դրա արդյունքում շահառուները ՝ սոցիալապես խոցելի շերտերը, սկսում են ստանալ այդ ծառայությունները։ Բայց առաջարկվող համակարգը դա չի ապահովի, քանի որ առանց անհրաժեշտ բարեփոխումներ իրականացնելու համակարգը կվերածվի հրեշի, որը կպահպանի համակարգի ողջ անարդյունավետությունը և անգամ բազմապատկելու է դրա աստիճանը ։ Այսինքն ՝ մենք յուղ ենք լցնում հարկատուների միջոցներն այրող կրակի վրա, - նշել է Տիգրան Ջրբաշյանը։

 

Ինչպես նշել է տնտեսագետը, խնդիրը ԱՀԱ ներդրման գաղափարը չէ։ Այսօր ամենաարդյունավետ աշխատող համակարգը մասնավոր ապահովագրությունն է, որը շահագրգռված է բուժհաստատությունների կողմից մատուցվող ծառայությունների որակի վերահսկմամբ։ Սակայն, տրանսպորտային միջոցների վարորդների համար պատասխանատվության ապահովագրության (ԱՊՊԱ) հաջող փորձից օգտվելու փոխարեն, իշխանությունները որոշել են համակարգն իրենց ձեռքը վերցնել ՝ ստեղծել պետական հիմնադրամ, որը կգլխավորի առողջապահության նախարարը, եւ որը կտնօրինի բոլոր պետպատվերը։

 

Նշենք, որ չնայած այն հանգամանքին, որ անկախ փորձագետների մեծ մասը հայեցակարգը համարում է թերի, անմշակ, որը չի համապատասխանում հայտարարվող նպատակներին ու խնդիրներին, փետրվարի 2-ին փաստաթուղթն արժանացել է ՀՀ կառավարության ը հավանությանը։