Շաբաթ, 8 Հուլիսի 2017 00:19

Արմինֆո. Հայաստանի բանկերի կապիտալիզացիան, ինչպես նաև վերջին երկու տարիների միաձուլման և միավորման գործարքներն ամրապնդեցին համակարգի կայունությունը, ընդլայնելով խաղացողների հնարավորություններն ու դիրքերը: Եվ չնայած 2017 թվական մուտք գործեց 21 բանկերից 17-ը, կապիտալիզացիային զուգահեռ դիտվեց վարկային պորտֆելների առողջացում, հետևաբար, նաև ակտիվների որակի բարելավում, որոնց աճը բանկային համակարգին թույլ տվեց 2017 թվականի առաջին եռամսյակում զգալիորեն ավելացնել շահույթը, բարձրացնելով նաև կապիտալի և ակտիվների եկամտաբերությունը: Բանկային շուկայի մասնակիցների կրճատումն ավելի խստացրեց նաև նրանց միջև մրցակցությունը, ինչն ապահովեց տոկոսադրույքների իջեցման միտումների շարունակությունը և վարկային պայմաների մեղմացումը: Բայց բանկային հատվածի միավորումը, ամենայն հավանականությամբ, կունենա շարունակություն, իսկ ակտիվների որակը բանկերի համար շարունակում է մնալ որպես առանցքային ռիսկ: Թե որքանով է Հայաստանի բանկային համակարգը պատրաստ դիմակայել հնարավոր ցնցումներին, ԱրմԻնաֆո գործակալության ֆինանսական վերլուծաբան Կարինա Մելիկյանի հետ զրուցում է  ԱՊՀ Fitch Ratings ընկերության ֆինանսական կազմակերպությունների գծով կրտսեր տնօրեն Ալյոնա Ագրինենկոն:

Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի բանկային հատվածի կապիտալացվածությունը: Արդյո՞ք ձևավորված բուֆերը թույլ կտա կլանել ակտիվների որակի հնարավոր վատթարացման վնասները

Հայաստանի բանկային համակարգը լավ է կապիտալացված, բանկերը դիրքավորված են լավագույն ձևով, որպեսզի կլանեն հետագա պոտենցիալ վնասները, եթե հանկարծ  ակտիվների որակը վատթարանա: Վերջինը Fitch-ի բազային սցենարում չի ամրագրված, բայց եթե հանկարծ, այնուամենայնիվ, տեղի ունենա վարկերի որակի չափավոր վատթարացում, ապա հայկական բանկերի կապիտալացումը, հավանաբար, բավարար կլինի վնասները կլանելու համար: Այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ ակտիվների որակը հանդիսանում է հայկական բանկերի առանցքային ռիսկերից մեկը:

Դուք նկատեցիք, որ Fitch-ի սցենարով ակտիվների որակի վատթարացում չի նախատեսվում: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

Եթե դրամի փոխարժեքը և տնտեսական վիճակը լինեն կայուն, ապա մենք չենք ակնկալում Հայաստանի բանկային համակարգի վարկային պորտֆելի որակի վատթարացում: Ինչ վերաբերվում է հետագա կոնսոլիդացմանը, մենք դա չենք բացառում, քանի որ հատվածի կապիտալացումից հետո աճել է մրցակցությունը`լավագույն վարկառուի համար, իսկ բանկերի կապիտալի եկամտաբերությունը մնում է ոչ այնքան բարձր:

Ի՞նչ փոփոխությունների կարելի է սպասել բանկերի կապիտալի համարժեքության գծով:

Ես կարծում եմ, որ խոշոր բանկերը կաշխատեն կապիտալի 13-14% համարժեքությամբ, ոչ շատ գերազանցելով 12% նվազագույն նորմատիվային մակարդակը: Ռեգուլյատորի նոր պահանջը, որ 2017 թվականից բանկերի ընդհանուր կապիտալը պետք է լինի առնվազն 30 մլրդ.դրամ, հիմնականում անդրադարձավ միջին և փոքր բանկերի վրա, որոնք այժմ գործում են կապիտալի համարժեքության բավականին բարձր նորմատիվով (ընդհուպ մինչև 30%), մինչդեռ խոշոր բանկերի կապիտալն արդեն գերազանցում էր 30 մլրդ.դրամը, հետևաբար, կապիտալացում նրանցից չպահանջվեց: Կապիտալի համարժեքության հետագա աճ չենք ակնկալում: Հատվածը կապիտալացված է`համաձայն նոր պահանջների, կապիտալի համարժեքության միջին ցուցանիշը համակարգում, 2017 թվականի առաջին եռամսյակում, կազմել է 20%: Ակտիվների և շահույթի չափավոր աճի դեպքում այդ ցուցանշը մոտ ապագայում հավանաբար կպահպանվի:

Fitch-ը 2017 թվականի համար բանկային համակարգում կանխատեսել է կապիտալի չափավոր եկամտաբերություն, բայց առաջին եռամասյակի արդյունքներով արդեն դիտվեց ROE-ի տարեկան կտրուկ թռիչք, ROA-ի եկամտաբերության ավելի համեստ ցուցանիշներին զուգահեռ: Ելնելով կապիտալի եկամտաբերության փաստացի արձանագրված կտրուկ բարելավումից, արդյո՞ք հնարավոր է նախկին կանխատեսման վերանայում, և ինչպիսի՞ն կարող է այն լինել: 

Մեր գնահատականներով, կապիտալի եկամտաբերությունը 2017 թվականի առաջին եռամսյակում, տարեկան կտրվածքով, մնացել է գրեթե նույնը, այսինքն`5.2%, 2016 թվականի 5.4%-ի փոխարեն: Մեր կարծիքով, բանկային համակարգի եկամտաբերությունն առաջիկա հեռանկարում, հավանաբար, կլինի չափավոր, քանի որ մենք տեսնում ենք մրցակցության աճ`հանուն լավ վարկառուների, ինչը տեղի է ոեւնենում տոկոսադրույքների իջեցման և տնտեսության վարկավորման ոչ այնքան ակտիվ աճի պայմաններում: Եկամտաբերության ցուցանիշները հիմնականում կախված կլինեն բանկային հատվածի ակտիվների որակից

Բանկային համակարգի շահույթը 2017 թվականի առաջին եռամսյակում կտրուկ արձանագրեց տարեկան վերընթաց դինամիկա, ընդ որում`մոտ 2 անգամ, և դա այն դեպքում, երբ շարունակվում է վարկային պորտֆելների մաքրումն անհույս վարկերից, դատելով NPL բացարձակ արժեքի արագացված անկումից, ինչի հետևանքով վարկային պորտֆելի աճի տարեկան տեմպերը պահպանվում են 24% մակարդակում: Ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ է արդյոք բանկային հատվածը մինչև տարեվերջ պահպանել վարկային պորտֆելի աճի տեմպերը, զուգահեռաբար բարելավելով որակը: 

Վարկային պորտֆելի որակի բարելավումը 2016 թվականին (եթե դիտենք մինչև 270 օր ժամկետանց վարկերի բացարձակ ծավալները), մեր կարծիքով, որոշ բանկերում հիմնականում կապված էր վատ ակտիվներից հաշվեկշիռները մաքրելու հետ, միավորման և միաձուլման գործարքից առաջ: Բայց գործառնական միջավայրի բարելավումը, տնտեսության և փոխարժեքի կայունացումը նույնպես, անկասկած, կատարեցին իրենց դրական դերը: Ինչ վերաբերվում է վարկային պորտֆելի աճին, մեր գնահատականներով, իրական աճը (հաշվի առնելով փոխարժեքի փոփոխությունը) 2016 թվականին կազմել է 15%: Այդ աճի կեսից ավելի բաժին է ընկել 4-րդ եռամսյակին, երկու բանկերի կողմից վարկավորման տեմպերի արագացման, այդ թվում նաև փոխկապակցված անձանցից ստացված ֆինանսավորման հետևանքով: Աճի մոտ 70%-ը 2016 թվականի 4-րդ եռամսյակում բաժին է ընկել ոչ ռեզիդենտների գործարքներին: Այս համատեքստում բանկերի կողմից Հայաստանի տնտեսության ֆինանսավորումը 2016-ին մնացել է չափավոր: Մենք ակնկալում ենք, որ այս միտումը կպահպանվի նաև 2017 թվականին, քանի որ վարկերի նկատմամբ պահանջարկը դանդաղ է վերականգնվում:   

Գոյություն ունի միջազգային փորձագիտական կարծիք, որ ճգնաժամի ընթացքում բանկերի կապիտալացումը հանգեցնում է հավելյալ իրացվելիության աճի, բարձրացնելով ռիսկերի նկատմամբ շուկայի մասնակիցների ախորժակը: Տեղի է ունենում ալիքաձև մի երևույթ, երբ ագրեսիվ վարկային քաղաքականության որոշակի փուլից հետո համակարգը կրկին բախվում է պորտֆելների որակի զգալի վատթարացմանը և նոր կապիտալացման անհրաժեշտությանը: Արդյո՞ք Հայաստանը կկարողանա խուսափել այդ ցիկլիկ արդյունքից: Կարելի՞ է ասել, որ ակտիվների որակը բանկերի համար կշարունակի մնալ որպես առանցքային ռիսկ:

   

Իհարկե, հնարավոր է, որ բանկերն սկսեն կտրուկ թուլացնել վարկավորման ստանդարտները, որպեսզի ավելացնեն վարկային պորտֆելը, բայց մենք Հայաստանում առայժմ չենք տեսնում նման միտում: Այստեղ բանկերին կարող է օգնության հասնել նաև ռեգուլյատորը, և, ինչպես մենք ենք հասկանում, Կենտրոնական բանկն ունի վարկային ստանդարտները ճշգրտելու հնարավորություն, մասնավորապես, մանրածախի հատվածում, ինչպես նաև ներդնել վերահսկողության և կապիտալի համալրման լրացուցիչ տարրեր, որպեսզի խուսափի հավելյալ վարկային ռիսկերի ձևավորումից: Իրենց ազատ իրացվելիությունը բանկերը ներդրել են կարճաժամկետ պետական արժեթղթերում, ինչը նույնպես ապահովում է գործարքների եկամտաբերություն, մինչդեռ իրացվելի ակտիվների զգալի մասը շարունակում է մնալ Կենտրոնական բանկի տիրապետության ներքո, պարտադիր պահուստների տեսքով, քանի որ արտարժույթով պարտավորությունների պահուստավորման տոկոսադրույքը շարունակում է մնալ բարձր:

Ակտիվների որակը, անկասկած, շարունակում է մնալ առանցքային գործոններից մեկը, ինչն անդրադառնում է բանկային համակարգի կայունության վրա, և որը, մեր կարծիքով, կշարունակի կախված մնալ գործառնական միջավայրի, տնտեսության և փոխարժեքի կայունույթունից: